Co to jest przetoka odbytu i czym się charakteryzuje?

Przetoka odbytu (okołoodbytnicza) – definicja i przebieg

Przetoka odbytu, znana również jako przetoka okołoodbytnicza, to nieprawidłowe połączenie, które tworzy się między kanałem odbytu lub odbytnicą a skórą w okolicy odbytu. Ten stan może mieć różny przebieg, przyjmując formę prostą, krętą, jednotorową lub rozwidloną. Ujście zewnętrzne takiej przetoki najczęściej lokalizuje się w bezpośredniej bliskości odbytu, choć może pojawić się również nad kością guziczną, na pośladkach, a w rzadszych przypadkach nawet w pachwinach. Przetoka ta charakteryzuje się obecnością kanału, który stanowi drogę dla patologicznej treści – zazwyczaj ropnej lub surowiczej – która może okresowo wyciekać na zewnątrz, prowadząc do dyskomfortu i zabrudzenia bielizny.

Główne przyczyny przetoki odbytu

Czynniki ryzyka i co powoduje przetokę odbytu?

Najczęściej przetoka odbytu powstaje w wyniku zapalenia gruczołów okołoodbytowych, które znajdują się w ścianie kanału odbytu. Często jest to konsekwencja przebytego ropnia odbytu, który nie został w pełni wyleczony i pozostawił otwarty kanał. Inne czynniki mogące przyczynić się do powstania przetoki to między innymi szczeliny odbytu, które mogą ulec zakażeniu i przekształcić się w przetokę.

Przetoka odbytu jako objaw innych chorób

Przetoka odbytu może być również objawem innych, bardziej złożonych schorzeń. Jednym z przykładów jest choroba Leśniowskiego-Crohna, która jest zapalną chorobą jelit. U około 30% pacjentów z tą chorobą obserwuje się przetoki okołoodbytnicze, które bywają nawracające i trudniejsze w leczeniu. Inne potencjalne przyczyny to powikłania po zabiegach proktologicznych, urazy okolicy krocza, infekcje bakteryjne lub grzybicze, a także rzadziej występujące nowotwory w okolicy odbytu.

Objawy przetoki odbytu – na co zwrócić uwagę?

Jakie są typowe objawy przetoki odbytu?

Objawy przetoki odbytu mogą być zróżnicowane i zależą od jej lokalizacji oraz stopnia zaawansowania. Do najczęściej zgłaszanych dolegliwości należą okresowe wycieki ropno-surowiczej treści z otworu w okolicy odbytu, co prowadzi do uczucia dyskomfortu i zabrudzenia bielizny. Pacjenci mogą odczuwać również świąd w okolicy odbytu.

Ból i wyciek – kluczowe symptomy przetoki

Dwa kluczowe symptomy, na które należy zwrócić uwagę, to ból w okolicy odbytu oraz wyciek. Ból może być stały lub nasilać się podczas wypróżniania, siedzenia czy dotykania. Wyciek, często o nieprzyjemnym zapachu, jest bezpośrednim dowodem na istnienie nieprawidłowego połączenia. W przypadku rozwoju infekcji w kanale przetoki mogą pojawiać się nawracające ropnie, którym towarzyszy silny ból, obrzęk i gorączka.

Diagnostyka i rozpoznanie przetoki odbytu

Do jakiego lekarza się zgłosić i jak wygląda diagnoza?

W przypadku podejrzenia przetoki odbytu należy zgłosić się do lekarza proktologa, który specjalizuje się w chorobach odbytu i odbytnicy. Proces diagnostyczny rozpoczyna się od zebrania szczegółowego wywiadu dotyczącego objawów i historii choroby. Następnie lekarz przeprowadza badanie fizykalne, które może obejmować badanie per rectum (palcem przez odbyt), aby ocenić stan zwieraczy i ewentualne zmiany w kanale odbytu.

Aby dokładnie zlokalizować przetokę i ocenić jej przebieg, często stosuje się badania obrazowe. Do podstawowych metod należą USG okolicy krocza oraz rezonans magnetyczny (MRI), które pozwalają na precyzyjne zobrazowanie struktur tkankowych. Czasami wykonuje się również fistuloskopię (wziernikowanie kanału przetoki) lub fistulografię (podanie kontrastu do kanału przetoki i wykonanie zdjęcia rentgenowskiego), co pomaga w planowaniu dalszego leczenia.

Leczenie przetoki odbytu – dostępne metody

Chirurgiczne i nieoperacyjne leczenie przetoki odbytu

Leczenie przetoki odbytu jest zazwyczaj zabiegowe, czyli chirurgiczne. Celem operacji jest zamknięcie lub usunięcie nieprawidłowego kanału przetoki. Istnieje wiele metod chirurgicznych, a wybór konkretnej zależy od lokalizacji i złożoności przetoki. Do tradycyjnych technik należą:

• Fistulotomia: polega na nacięciu kanału przetoki i pozostawieniu go otwartym do gojenia się.
• Fistuloektomia: polega na całkowitym wycięciu kanału przetoki.

Obecnie dostępne są również minimalnie inwazyjne techniki, które charakteryzują się krótszym okresem rekonwalescencji i mniejszym ryzykiem powikłań. Należą do nich:

• Zastosowanie kleju fibrynowego: wprowadzenie kleju do kanału przetoki w celu jego zamknięcia.
• Metoda setonowa: założenie specjalnej nici (setonu) na kanał przetoki, która stopniowo przecina tkanki.
• Laseroterapia (FiLaC): wykorzystanie lasera do zamknięcia światła kanału przetoki.
• Metoda LIFT (ligatura przetoki międzyzwieraczowej): polega na przecięciu przetoki w przestrzeni międzyzwieraczowej.

Nieoperacyjne leczenie farmakologiczne, na przykład za pomocą antybiotyków, może być stosowane w celu leczenia infekcji towarzyszącej przetoki, ale zazwyczaj nie usuwa samego problemu strukturalnego, jakim jest nieprawidłowe połączenie.

Nieleczona przetoka odbytu – konsekwencje i powikłania

Nieleczona przetoka odbytu może prowadzić do szeregu poważnych konsekwencji i powikłań. Długotrwałe utrzymywanie się przetoki sprzyja rozwojowi przewlekłego stanu zapalnego, który może uszkadzać otaczające tkanki. Jednym z najgroźniejszych powikłań jest nietrzymanie stolca lub gazów, spowodowane uszkodzeniem mięśni zwieraczy odbytu. Infekcja z kanału przetoki może również rozprzestrzeniać się, prowadząc do ropowicy krocza, a w skrajnych przypadkach nawet do ogólnoustrojowej sepsy, która stanowi stan zagrożenia życia. Dlatego tak ważne jest wczesne rozpoznanie i podjęcie odpowiedniego leczenia. Po zabiegu kluczowa jest odpowiednia higiena okolicy krocza oraz dieta bogata w błonnik, z dużą ilością płynów, aby wspomóc proces gojenia, który zazwyczaj trwa około 3 tygodni.

Oliwia Fornalska

Jestem Oliwia Fornalska. Dziennikarstwo to dla mnie przede wszystkim możliwość odkrywania świata i dzielenia się tym z innymi. Każda historia, którą opowiadam, to szansa na coś wyjątkowego.